5 nov 2010

A Fabor d'a Biella Grafía d'o 87


Á yo, presonalmén, no me combenze pas, ros nueus regles ortograficos que salen d'a Academia de l'Aragonés. Creigo que no fan atra cosa qu'asemellar l'Aragonés a ras atras luengas aragonesas, quemisió si no ye con fins puliticos.

Creigo que no cal ixuplidar que l'orixen d'o aragonés ye ro nabarro-aragonés e que pertoca-asinas como ro castellán- a ro diasistema basco-romanze.



O catalán pertenixe a atro diasistema (oczitán me prexino) e, anque berdá qu'ista luenga a influyito mientres muitas anyadas en l'aragonés creigo que no ye muito enzertau tratar d'asemellar-las graficamén.

Respeutibe a ro castellán, cualsiquier intento de asemellar l'aragonés a ra ementata luenga me parixe un error de raso e creigo qu'ixo ye ro que intenta en parti la Academia de l'Aragonés.

Creigo tamién que con os nueus regles se tresbate funzionalidá:


1º Porque muita chen que sapeba escribir con l'antiga grafía, más simpla (entre cualos me cuento, alto u baxo) agora no podrá aduyar a enamplar as pachinas escribitas en a Rete en correuto aragonés escribito, bella cosa amenistable para ro espardimiento d'a "Fabla".

2º Creigo que ros nueus regles ortograficos están un entrepuz ta cualsiquier que aime aprender ista luenga e se puxe a escribir-la. (agora se emplega ra V, bi-ha muitas parolas que emplegan C ta ro fonema que antis no más qu'emplegaba Z, muitas parolas s'escriben agora con H, e con tot ixo se siguen criterios similars a ro castellán.

3º Muitas parolas qu'antis se esferenziaban prou do castellán agora no ya simplamén s'escriben igual, si no que tamién han cambeyau ta prenunziar-se d'a mesma traza: Monezipio- municipio zeleste-celeste; nazión-nación; mesmo-mismo- nueu, nueba- nuevo, nueva; enziclopedia-enciclopedia;zencia-sciencia;leutor-lector... (ros exemplos son cuasi infinitos)Mesmo ro nome de Biquipedia bi-habrá de estar cambeyau, me prexino, per atro como Wiqui(K)pedia.


Atras insinúan un amanamiento perigloso a ro castellán: sufizién, suficient, istoria- historia- autualidá-actualidat,... Digo perigloso porque creigo que o ragón d'estar l'aragonés ye que ye bella cosa diferén d’o castellán.

Atros regles amanan l'aragonés a ro latín d'una traza difizil de chustificar ta yo, per exemplo,l'emplego de “qu" cuán no ye menister (quando, quatre,…)e l'emplego de "sc"- albandonau n'atros idiomas e que obligan a ro escribién a conoxer, no ya sólo ro castellán si no tamién o latín- Fata cosa cuán, antimás ixa S- no ye prenunziata: (sciencia¿? De –zenzia , note-se o chuego de parolas…)

Si se quier demandar a ra chen que aprenda os regles graficos e gramaticals d'a "fabla" ya siga porque están -como yo- neofabláns u porque son en o meyo rural an l'aragonés de cutio se ha siu charrando, s'amenista combenzer a ixa chen de que ista luenga ye bella cosa diferén a ro castellán que ya charran e que ra esmanixata merixe ro penar. Que ista luenga ye bella cosa biba e lo que parixe con os nueus regles ortograficos ye castellán antigo.

Pero tampoco no deseyo que s’estraiga d’ista dentrada una cretica foriconiadora enta ro nueu sistema ortografico, creigan-me que aplaudo ra esmanixata, ye simplamén que creigo que ba en a direuzión entibocata. Asinas solo que conseguiremos que, en tot Aragón, l’aragonés sólo que siga escribiu per tres u cuatro presonas suficienmén cultas como ta no meter errors ortograficos, luen d’ochetibo de i-plegar a ra masima chen posible esbandindo ras mugas d’ista nuestra quiesta luenga.

Una luenga no se dinnifica pas con l’emplego de cultismos e latinallos en os suyos regles ortograficos, UNA LUENGA SE DINNIFICA PER O SUYO EMPLEGO, e per ixo creigo qu’iste alinie li fa un estaquiu fabor á l’aragonés e ro suyo desembolique benidero.

De seguras, he metíu errors ortograficos –con a nueba e con a biella grafía- per toz ers, lis pido desincusas .

O Charraire Aragonés.

3 comentarios:

  1. Anque encara emparo bell uns d'os argumentos que facié servir quan penché ista dentrada ta noviembre de l'anyada pasata, ye chusto reconoixer qu'o nueu alinie ortografico s'ha feito ta tractar de fer l'aragonés más funcional y adaptau a la sociedat moderna y per tant, en zagueras, fer-la una luenga más viva.

    D'ixa traza lo'n veigo agora y per ixo, refirmo en linias chenerals a nueva reforma.

    ResponderEliminar
  2. Muito complicau replecar ista buelta pelera que t'ha dau a capeza.

    ResponderEliminar
  3. Pues parexito a tu prexino yo, que creigo que preban de amanar laragones a ro catalán, con a enchaquia de que bi ha muitos charraires ribagorzanos y que también ye aragonés. Que si que si que ye aragonés pero amanau a ro catalán, mientras que o cheso panticuto y o que charran en semontano y ayerbe ye bien diferenziau do ribagorzano

    ResponderEliminar

Si en queretz, podetz deixar un comentario astí